In de wijkverpleging werken steeds minder mensen, terwijl de zorgvraag toeneemt. Dat knelt. Eind juni 2022 spraken managers, docenten, beleidsadviseurs en wijkverpleegkundigen tijdens een digitale ronde tafel van P5COM over de vraag hoe ze dit kunnen oplossen. Ze deelden ervaringen én goede voorbeelden.
‘We kunnen vanuit twee perspectieven naar deze uitdaging kijken’, opent Martin Mauritz, Project Director bij P5COM de ronde tafel. ‘Het eerste is hoe je de beschikbare capaciteit zoveel beschikbaar maakt voor het bieden van zorg. Je hebt het dan vooral over efficiency. Het tweede is of je de zorgvraag kunt beïnvloeden. Doen we de dingen die nodig zijn? Benutten we technologie voldoende? Dan gaat het over effectiviteit en doelmatigheid in de wijkverpleging. Op dit laatste zoomen we in.’
Een woord dat vrijwel direct valt, is technologie. Vincent Overmeer, regiomanager extramuraal bij Surplus Zorg: ‘Wij zetten een heel breed palet aan technologische middelen in. Van een saturatiemeter tot lifestylemonitoring en horloges waarmee je mensen kunt volgen. Ons uitgangspunt is dat oplossingen laagdrempelig en eenvoudig moeten zijn. En dat ze cliënten moeten helpen om zich vrij en veilig te voelen. Voor onze medewerkers moeten ze een lagere werkdruk opleveren. Zonder al over kwantitatieve resultaten te beschikken, lijkt het te werken. Onlangs waren we bij een cliënt waar onze medewerkers dagelijks kwamen voor het wassen en aankleden. De vraag was: waarom doen we dat eigenlijk? Het bleek dat deze mevrouw bang was dat ze zou vallen. We hebben met haar en haar familie de mogelijkheden van alarmering besproken. Daar waren ze enthousiast over. Nu komen we er niet meer, alleen af en toe op preventief huisbezoek. Deze mevrouw doet ’s ochtends alles zelf, ze hoeft niet meer op ons te wachten en heeft haar zelfstandigheid terug. Dat is voor iedereen fijn.
Dat het veel oplevert, betekent niet dat het inzetten van bijvoorbeeld technologie gemakkelijk van de grond komt. Wendy Castelijns, manager bij Rinette Zorg: ‘Wij gebruiken een aantal technologische middelen, en de meerwaarde ervan ziet iedereen wel. En te tegelijkertijd is het best lastig om mensen te motiveren om er mee te blíjven werken. Vooral als er storingen zijn of als het ander gedoe oplevert, wordt het lastig.’
Zorgmedewerkers zijn heel betrokken, die laten hun cliënten niet graag over aan apparaten. Zorgmedewerkers doen hun routes uiteindelijk zelfstandig. Dus als ze twijfelen of het wel goed is, gaan ze tóch even langs.
Dat heeft te maken met de techniek zelf, maar ook met de overtuigingen van zorgmedewerkers. Amy Bourgonje, wijkverpleegkundige bij Beweging 3.0: ‘Zorgmedewerkers zijn heel betrokken, die laten hun cliënten niet graag over aan apparaten. Zorgmedewerkers doen hun routes uiteindelijk zelfstandig. Dus als ze twijfelen of het wel goed is, gaan ze tóch even langs.’
Anna van Dongen, docent HRM aan de Hogeschool van Amsterdam: ‘En vaak speelt ook mee dat mensen dit met hart en ziel doen. Als jouw werk overgenomen kan worden door technologie is dat geen fijn gevoel. Niemand wil zich overbodig voelen.’
Daarom is het ook belangrijk dat je een ander gesprek voert met collega’s, over kwaliteit van leven, over werkplezier en vooral over méér cliënten helpen.
Mijke Graat, strategisch adviseur bij Vitalis: ‘Daarom is het ook belangrijk dat je een ander gesprek voert met collega’s, over kwaliteit van leven, over werkplezier en vooral over méér cliënten helpen. Laatst was ik in een verzorgingshuis en er stonden ook kamers leeg door personeelsgebrek. Je kunt je dan afvragen wie er nu geen zorg krijgen, terwijl ze het wel nodig hebben.’
Het begint om een fundamenteel andere manier van kijken, vinden eigenlijk alle deelnemers. En dat gaat verder dan alleen techniek. Graat: ‘Wij beginnen bij de cliënt en zijn of haar behoefte. Vóór we zorg inzetten voor die behoefte, lopen we vier vragen langs: wat kunnen we doen met technologische hulpmiddelen, wat kunnen we doen om het zelfmanagement te vergroten – bijvoorbeeld met ergo of fysio, wat kunnen we doen aan preventie, en hoe kunnen we de samenwerking met familie organiseren? Pas dán zetten we zorghanden in. En zo komen we steeds iets verder op het gebied van doelmatigheid. We merkten wel dat zorgmedewerkers het lastig vinden om het gesprek daarover te voeren met familie, en het helpt om het hogere doel duidelijk te maken: het gaat erom dat de client niet afhankelijk is van ons en zo lang mogelijk zelfstandig kan functioneren.’
We gingen met wijkverpleegkundigen om de tafel en schetsten een toekomstbeeld in 2025. Stel: we hebben geen personeel, en wel cliënten. Hoe gaan we dat doen? Hoe gaat het met de steunkousen, de oogzorg, de medicijnen? Zo zijn we elk zorgmoment afgelopen.
Wat goed werkte om op deze nieuwe manier te kijken, waren sessies over 100 procent geen zorg. Graat: ‘We gingen met wijkverpleegkundigen om de tafel en schetsten een toekomstbeeld in 2025. Stel: we hebben geen personeel, en wel cliënten. Hoe gaan we dat doen? Hoe gaat het met de steunkousen, de oogzorg, de medicijnen? Zo zijn we elk zorgmoment afgelopen. Juist door het scherp te schetsen, wordt het inspirerend. Het lukt in sommige gevallen om het echt helemaal naar nul te brengen. En een heel mooie bijvangst was dat verpleegkundigen zeiden: wat fijn dat we hier nu eens bij stil staan en écht omdenken.’
Overmeer: ‘Wat ook helpt is de samenwerking in de keten verbeteren. Wij doen nu experimenten waarbij onze wijkverpleegkundigen actief zijn in het ziekenhuis. Al op de dag van opname denken ze mee over de vraag wanneer iemand naar huis gaat, wat de thuissituatie is en wat is er nodig om iemand zelfstandig te kunnen laten functioneren. Natuurlijk zijn er ook transferverpleegkundigen, maar onze mensen zijn expert op het gebied van de thuissituatie, transferverpleegkundigen niet.
En natuurlijk is het wel zaak dat de techniek ook gewoon goed functioneert. Overmeer: ‘Je moet het echt zo makkelijk mogelijk maken.
Om daadwerkelijk doelmatiger te kunnen werken, moet er daarnaast nog een aantal zaken op orde zijn, betoogt Castelijns. ‘Allereerst moet de businesscase gewoon sterk zijn. Wie wordt hier nu beter van? Dat moet duidelijk zijn.’ Graat: ‘Zo’n business case krijg je eigenlijk alleen maar goed rond als je niet meer per handeling betaald krijgt. Daarom hebben wij met de verzekeraar afgesproken dat we een lumpsum-financiering ontvangen: een vast bedrag per cliënt waarvoor je datgene kunt doen wat nodig is.’ Castelijns: ‘En dan zijn er al die randvoorwaarden van hoe je omgaat met data tot wat inzet van techniek betekent voor de tijd per cliënt.
Dat herkent docent Van Dongen: ‘Voor een succesvolle verandering moet je aantonen dat al die moeite toegevoegde waarde heeft. Het is belangrijk dat je een heldere doelstelling hebt en medewerkers daar deelgenoot van maakt.’
Graat: ‘Dat doel is wel te formuleren: een gelukkige cliënt, een gelukkige medewerker, en een gezonde vergoeding.’ Lars Tomson, Project Director bij P5COM: ‘Dat klinkt heel mooi. En dan toch even om er ook op te kunnen sturen: hoe objectiveer je die eerste twee? Graat: ‘Dat is een ingewikkeld punt. Het kan eigenlijk alleen kwalitatief: clientverhalen ophalen en delen. Wij delen nu actief succesverhalen van cliënten die gebruikmaken van technologie.’ Tomson: ‘Ook als iets kwalitatief is, kun je er systeem in aanbrengen. Je kunt afspreken dat je consequent feedback vraagt na de inzet van bijvoorbeeld nieuwe technologie. Dan genereer je kennis, die je helpt om te verbeteren en die je weer kunt delen.’
Hoe dan ook helpt het delen van ervaringen, zoals tijdens deze ronde tafel. Daar zijn de deelnemers het over eens. Overmeer: ‘We zijn allemaal aan het zoeken, we staan samen voor een grote uitdaging, dan is het essentieel om kennis collectief te maken.’
P5COM organiseert regelmatig een digitale ronde tafel over de wijkverpleging. Houdt onze blog en LinkedIn in de gaten voor de volgende.
